Gmina Lipka to typowa gmina rolnicza Pojezierza Krajeńskiego. Jest najbardziej na północ wysuniętą gminą Powiatu Złotowskiego. Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z okresu kultury łużyckiej, czyli młodszej i środkowej epoki brązu oraz wczesnej epoki żelaza. Z okresu rzymskiego (I-IV w n.e.) pochodzą, znajdowane na terenie gminy, brązowe i złote monety cesarza Trajana. Według niektórych podań historycznych przez teren obecnej Gminy Lipka przebiegała odnoga szlaku bursztynowego, stąd znajdowane monety z czasów rzymskich.

Atrakcje turystyczne gmina Lipka

Począwszy od zabytków sakralnych po naturę i rekreację. W okolicach tutejszych wsi dokonano odkryć wielu grobów z epoki wczesnego średniowiecza. Na terenie Gminy znajdują się pozostałości po grodziskach wczesnośredniowiecznych. Najbardziej znane to te w Nowym Buczku oraz w okolicach Kiełpina, na Górze Zamkowej. Miejsca te porośnięte są gęstymi lasami liściastymi, gdzie dominują potężne buki oraz dęby, które nadają tym obiektom dodatkowej tajemniczości i mistycyzmu. Szczególne wrażenie robi grodzisko w Małym Buczku, w pobliżu wsi Osowo, które położone jest na zakolu rzeki Stołunia, która wije się licznymi meandrami tworząc swoisty wąwóz przecinający Gminę. Grodzisko usytuowane jest na skarpie, którą w znacznej części opływa wspomniana rzeka, tworząc naturalną fosę, a pozostała część osady została odgrodzona wałem, usypanym z kamieni i ziemi. Pozostałości umocnień zachowały się do dnia dzisiejszego.

Niedaleko grodziska jet mała miejscowość Mały Buczek, gdzie znajduje się zabytkowy park dworski, którego początki sięgają roku 1737, gdzie biskup Warmii Stanisław Goetzendort-Grabowski zbudował dwór i obsadził wokół niego park. Do dnia dzisiejszego niestety nie przetrwał pałac, ale pozostały za to liczne drzewa z pierwotnego parku oraz słynna na całą okolicę aleja grabowa, która chętnie fotografowana jest np. na sesjach ślubnych.

Jedną z ciekawszych historycznie wsi Gminy jest Wielki Buczek, zwany przez mieszkańców Srogim Buczkiem. Wieś ta w okresie zaborów i międzywojnia była ostoją kultury i tradycji polskiej (Gmina Lipka – jej obecne tereny do roku 1945 były częścią Niemiec). Wielki Buczek położony jest na malowniczych wzgórzach. Nad wsią góruje urokliwy, szachulcowy kościół wzniesiony w latach 1729-1734 przez wspomnianego wcześniej biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego. Perełką kościoła jest znajdujący się w ołtarzu bocznym obraz „Koronacja Najświętszej Marii Panny” autorstwa słynnego XVII-wiecznego malarza gdańskiego Hermana Hana. Podobne obrazy jego autorstwa znajdują się katedrze cysterskiej w Oliwie oraz w jednym z największych ceglanych kościołów Europy – katedrze w Pelplinie. Obok świątyni od pierwszej połowy XVIII w. stoi drewniana dzwonnica, której konstrukcja wybudowana została bez użycia ani jednego gwoździa, z dzwonem z 1625 r. We wsi do dnia dzisiejszego funkcjonuje zespół ludowy „Krajniacy” pod kierunkiem językoznawcy Pani profesor Jowity Kęcińskiej, który kultywuje tradycje gwary krajeńskiej.

Podobny do buczkowskiego, choć nieco młodszy, bo z roku 1786 r., jest kościół w Batorowie, który wraz z dzwonnicą jest najważniejszym obiektem wsi.

Jedną z najbardziej na północ wysuniętych wsi gminy jest Debrzno Wieś. Wartą obejrzenia atrakcją miejscowości jest eklektyczny pałac z XIX w. z dużym kompleksem parkowym. We wsi znajduje się sięgający początkami XVII w. cmentarz żydowski , który zajmuje powierzchnię 0,2 ha. Do dnia dzisiejszego zachowało się około 20 mastab, gdzie najstarsza pochodzi z roku 1715. Gmina Lipka w dużej mierze porośnięta jest lasami.

Najbardziej urokliwą przyrodniczo okolicą jest Szwajcaria Kiełpińska, czyli porośnięte lasami pagórkowate tereny w okolicach wsi Kiełpin, z górującą nad okolicą Górą Zamkową – najwyższym wzniesieniem złotowszczyzny.

Na terenie wsi Lipka, siedziby gminy, której historia sięga XIV wieku, wartą zobaczenia jest kaplica cmentarna, która była pierwotnie kościołem katolickim w zamieszkiwanej przed wojną ewangelicką ludnością wsi. W 1939r. we wsi powstał niemiecki obóz przejściowy dla polskich jeńców wojennych. Na miejscu ówczesnego obozu obecnie znajduje się kamień z tablicą, który upamiętnia to miejsce.